زمانیکه تصاویر خود را به جای ذخیره سازی روی کامپیوتر شخصی تان، بصورت آنلاین ذخیره می کنید و یا اینکه از یک وب میل یا سایت شبکه اجتماعی استفاده می کنید، در واقع در حال استفاده از یک سرویس “محاسبات ابری” هستید. اگر سازمانی هستید که، به جای به روز رسانی سیستم مشابه درون سازمانی تان، خواستار به کارگیری یک سرویس صدور فاکتور آنلاین اید، این سیستم آنلاین نمونه ای از یک سرویس “محاسبات ابری” است.
محاسبات ابری نامی استعاری است که به اینترنت اشاره دارد چراکه عموما در دیاگرام های شبکه، اینترنت به شکل یک ابر نشان داده می شود.
در تشریح معنای اصطلاح محاسبات ابری، تعاریف متعددی ارائه شده است. بر طبق یکی از این تعاریف، مفهوم “محاسبات ابری” به ارائه منابع محاسباتی در سطح اینترنت اشاره دارد. به جای نگهداری داده ها بر روی هارد درایوهای شخصی و آپدیت نمودن اپلیکیشن های موردنیاز، می توان از سرویسی که برروی اینترنت ارائه می شود برای به کارگیری اپلیکیشن ها و ذخیره سازی اطلاعات استفاده کرد. به عبارتی دیگر، پردازش ابری به کاربران این امکان را می دهد تا به اپلیکیشن هایی که در اصل در مراکزی به غیر از کامپیوتر شخصی و یا سایر تجهیزات متصل به اینترنت، که عموما در مراکزداده راه دور مقیمند، دسترسی داشته باشند. این خدمات افراد و سازمانها را قادر می سازد تا از نرم افزارها و سخت افزارهایی که توسط تیم های ثالث مقیم از راه دور مدیریت می شوند، استفاده نمایند. ذخیره سازی آنلاین فایل ها، سایت های شبکه اجتماعی، وب میل، و اپلیکیشن های آنلاین کسب و کار نمونه هایی از خدمات ابری است. مدل های محاسبات ابری اجازه دسترسی به اطلاعات و منابع کامپیوتری را از هر مکانی که ارتباط اینترنتی قابل دسترسی باشد، مهیا می کند.
مدلهای خدمات
مدل های خدمات “محاسبات ابری” بر مبنای نیازمندی های مدل های گوناگون کسب و کار، به سه گروه تقسیم می شوند: نرم افزار به عنوان خدمات ((Software as a Service (SaaS)، بستر به عنوان خدمات ((Platform as a Service (PaaS)، و زیرساخت به عنوان خدمات ((Infrastructure as a Service (IaaS).
در مدل های SaaS یک اپلیکیشن پیش ساخته در کنار سایر نرم افزارها و سیستم های عامل، سخت افزارها، و شبکه ارائه می شود. به عبارتی، مشتریان امکان دسترسی و استفاده از اپلیکیشن ها و خدماتِ هاست شده در Cloud را خریداری می کنند. در این مدل مشتریان Cloud هیچ کنترلی در تعریف تنظیمات زیرساخت های پایه ای ندارند؛ بنابراین سربار مدیریتی و عملیاتی ناشی از نگهداری اپلیکیشن حذف می شود
در مدل PaaS یک سیستم عامل، سخت افزار و شبکه فراهم آورده شده و این مشتری است که نرم افزارها و اپلیکیشن های خود را توسعه داده و یا نصب می کند. به بیان دیگر در این مدل، مشتریان مجوز دسترسی به پلتفرم ها را خریداری کرده و امکان استقرار نرم افزارها و اپلیکیشن هایشان در Cloud برای آنها فراهم است؛ سیستم عامل دسترسی شبکه توسط مشتری مدیریت نشده و ممکن است محدودیت هایی درباره به کارگیری اپلیکیشن ها وجود داشته باشد.
در این مدل، در کنار منابع فنی زیرساختی، زیرساخت اپلیکیشن های موردنیاز از قبیل محاسبات، پیام ها، اتصالات ، کنترل دسترسی و … بخشی از خدمات ارائه شده از جانب فرآهم آورندگان سرویس های Cloud است.
در مدل IaaS تنها سخت افزار و شبکه ارائه می شود و مسئولیت توسعه و نصب سیستم های عامل؛ نرم افزارها و اپلیکیشن ها بر عهده مشتری است. به عبارتی مشتری مدیریت و کنترل سیستم از منظر سیستم عامل، اپلیکیشن ها، حافظه و اتصال به شبکه را به عهده دارد در حالیکه زیرساخت های IT از قبیل CPU، ذخیره و حافظه به عنوان خدمات به کاربران ارائه شده و کنترل زیرساخت های فیزیکی Cloud بر عهده آنها نیست.
شکل زیر مقایسه ای از مدل های IaaS، PaaS، و Saas به همراه مزایا و معایب هر یک از آنها را نمایش می کند.
نحوه استقرار خدمات ابری
این خدمات عموما بصورت خصوصی “Private Cloud”، اجتماعی”Community Cloud” ، عمومی “Public Cloud”، و یا تلفیقی “Hybrid Cloud” ارائه می شود.
خدمات فراهم شده از جانب یک “Public Cloud” در سطح اینترنت قابل ارائه بوده و مدیریت و مالکیت آن بر عهده “Cloud Owner” است. در این مدل، مشتریان عموما با صرف هزینه های مالی ناچیزی قادرند سرویسی را در cloud توسعه دهند و یا به کار گیرند. سرویس ذخیره آنلاین تصاویر، سرویس های ایمیل، و سایت های شبکه اجتماعی در گروه خدمات عمومی قرار می گیرند.
این در حالیست که خدمات فراهم آورده شده برای کسب وکارها و موسسات بصورت خصوصی نیز قابل ارائه اند. در یک “Private Cloud”، زیرساخت ابری فقط منحصرا برای یک سازمان مشخص عملیاتی می شود و توسط سازمان یا گروه ثالث مدیریت می شود.
در یک “Community Cloud” زیرساخت Cloud در میان چندین سازمان که عموما نیازمندی ها و منافع مشترکی دارند، به اشتراک گذاشته شده و تنها در دسترس این گروه ها قرار دارد. در این حالت مدیریت و مالکیت زیرساخت ها ممکن است به عهده سازمان و یا فراهم آورنده خدمات Cloud قرار داشته باشد. به دلیل تقسیم هزینه ها در میان سازمان های ذینفع، این مدل می تواند هزینه های سرمایه گذاری به کارگیری این سرویس ها را کاهش دهد.
“Hybrid Cloud”از ترکیبی از ویژگی های “Public Cloud” و “Private Cloud”استفاده می کند. زیرساخت ابری در این مدل از تعدادی از ابرهای مدل گوناگون تشکیل شده و ابرها از طریق اینترفیسشان قابلیت جابه جایی داده ها و یا اپلیکیشن ها از یک ابر به ابر دیگر را دارند.
محاسبات ابری می تواند هزینه ها و پیچیدگی های مدیریت و مالکیت کامپیوترهای عملیاتی و شبکه ها را به میزان چشمگیری کاهش دهد. در صورت بهره گیری سازمان ها از “خدمات ابری” هزینه های موردنیاز برای ایجاد زیرساخت های IT و خرید سخت افزارها و مجوزهای نرم افزاری حذف و یا به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.
بسیاری از سازمان های شاخص در حوزه فناوری اطلاعات، سرویس های خود را بر مبنای خدمات ابری به کاربران ارائه می کنند. به عنوان مثال گوگل از این سرویس ها برای ارائه خدماتی از قبیل دسترسی به ایمیل ها، اپلیکیشن های مربوط به اسناد، نقشه ها، و … استفاده می کند. مایکروسافت سرویس شیرپوینت آنلاینی دارد که امکان ارائه محتویات و ابزارهای هوشمندی تجاری را در بستر Cloud مهیا می کند؛ بعلاوه اپلیکیشن های آفیس مایکروسافت بر مبنای این سرویسها قابل دسترسی اند.
شکل زیر هریک از مدل های ارائه خدمات و بازیگران و پیشتازان کلیدی ارائه خدمات Cloud را نشان می دهد:
مزایا
صرفه جویی در هزینه ها: سازمانها قادرند هزینه های سرمایه گذاری IT را کاهش دهند و هزینه های عملیاتی را برای افزایش قابلیت های محاسباتی و پردازشی خود به کار گیرند.
مقیاس پذیری و انعطاف پذیری: سازمان ها قادرند با یک استقرار کوچک کار خود را آغاز نمایند در و ادامه بر حسب ضرورت استقرار را توسعه داده و مجددا در صورت نیاز به آرایش قبلی بازگردند. بعلاوه انعطاف پذیری محاسبات ابری سازمان ها را قادر می سازد تا منابع اضافی را در زمان اوج و در راستای پاسخگویی به نیازمندیها و تقاضاهای مشتریانشان به کارگیرند.
نگهداری: فراهم آورندگان خدمات Cloud خود مسئولیت نگهداری از سیستم را به عهده دارند و دسترسی از طریق انجام گرفته و نیازی به نصب اپلیکیشن ها بر روی کامپیوترهای شخصی وجود ندارد؛ این امر نیازمندیهای تعمیرات نگهداری را کاهش می دهد.
دسترسی از طریق موبایل: بهره وری کاربران تلفن های همراه به دلیل وجود زیرساخت هایی که امکان دسترسی به سیستمها از هر مکانی را برای آنها مهیا می کند، افزایش می یابد.
چالش ها
در کنار تمام مزایا و ویژگی های محاسبات ابری، یکی از مهم ترین چالش های مطرح در مورد این سرویس ها بحث حریم خصوصی و امنیت داده ها و اطلاعات است. همین امر، بسیاری از مدیران را در به کارگیری خدمات و مزایای سیستم های مبتنی بر پردازش ابری دچار تردید میکند چراکه این امر می تواند امنیت اطلاعات انها را دچار مخاطره کند. امروزه بحث امنیت داده ها یکی از دغدغه های مهم بسیاری از سازمان هاست. عدم دسترسی به موقع به داده ها ممکن است بسیاری از فرآیندها و عملیات سازمان را با اخلال مواجه نماید. داده های ذخیره شده باید در برابر خطاهای فیزیکی و منطقی محافظت شده باشند. در مورد مبحث حریم خصوصی، اگر یک مشتری از هر مکانی برای دسترسی به اطلاعات و اپلیکیشن ها لاگین نماید، ممکن است حریم شخصی مشتری به خطر بیفتد. از این رو سازمانهای ارائه دهنده خدمات پردازش ابری باید به نحوی از حریم خصوصی کاربران محافظت نمایند.
اجزاء Cloud
به بیان توپوگرافیکی ساده، راهکارهای پردازش ابری از چندین عنصر بوجود آمده اند: مشتریان، مرکز داده ها، و سرورهای پراکنده. هر یک از این عناصر نقشی خاص در ارائه اپلیکیشن های مبتنی بر Cloud ایفا می کنند.
